ເມື່ອເວົ້າເຖິງບົດເພງ “ຮ່າໂນ້ຍ – ວຽງຈັນ” ຄົນລາວສ່ວນຫຼາຍຈະຄຸ້ນເຄີຍ ແລະ ຮູ້ຈັກກັນເປັນຢ່າງດີ, ໂດຍສະເພາະແມ່ນຢູ່ໃນຂົງເຂດວຽກງານການພົວພັນລະຫວ່າງລາວ – ຫວຽດນາມ. ແຕ່ທ່ານຮູ້ບໍ່, ກ່ອນຈະມີຊື່ວ່າ ຮ່າໂນ້ຍ ຄືດັ່ງທຸກມື້ນີ້, ດິນແດນແຫ່ງນີ້ໄດ້ຜ່ານຊື່ເອີ້ນທີ່ແຕກຕ່າງກັນມາຫຼາຍຊື່, ແຕ່ລະຊື່ຈະມີຄວາມໝາຍສະເພາະຂອງຕົນທີ່ຕິດພັນກັບແຕ່ລະໄລຍະທາງປະຫວັດສາດ. ໃນບົດນີ້, ພວກເຮົາຈະພາທຸກທ່ານໄປຮູ້ຈັກກັບແຕ່ລະຊື່ຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ຕັ້ງແຕ່ສະໄໝລາຊະວົງ ຫງວຽນ (nhà Nguyễn) ຈົນມາຮອດປັດຈຸບັນນີ້.
1. ຮ່າໂນ້ຍມີຄວາມໝາຍວ່າແນວໃດ?
ຮ່າໂນ້ຍ ແມ່ນນະຄອນຫຼວງຂອງປະເທດຫວຽດນາມ ຕັ້ງຢູ່ພາກເໜືອຂອງປະເທດຫວຽດນາມ, ບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນສູນກາງທາງດ້ານການເມືອງ, ວັດທະນະທຳ ແລະ ການສຶກສາເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງເປັນບ່ອນເກັບຮັກສາຄຸນຄ່າທາງດ້ານປະຫວັດສາດອັນຍາວນານ. ຊື່ “ຮ່າໂນ້ຍ” ເມື່ອໄດ້ຍິນແລ້ວເຮັດໃຫ້ນຶກເຫັນພາບດິນແດນທີ່ເກົ່າແກ່, ຄວາມສະຫງົບ ທີ່ເປັນຈຸດເຊື່ອມຕໍ່ລະຫວ່າງປະຫວັດສາດ, ຮີດຄອງປະເພນີ ແລະ ຄວາມທັນສະໄໝ.
ຊື່ “ຮ່າໂນ້ຍ” ຖືກເອີ້ນຢ່າງເປັນທາງການໃນປີ 1831, ສະໄໝຂອງກະສັດ ມິງມ້າງ (Minh Mạng ) ລາຊະວົງ ຫງວຽນ (nhà Nguyễn) ເມື່ອພະອົງດຳເນີນບໍລິຫານ ແລະ ສ້າງຕັ້ງແຂວງຮ່າໂນ້ຍ. ອີງຕາມຕົວອັກສອນຈີນ, “Hà Nội” ຂຽນວ່າ “河內”:
“Hà” (河) ໝາຍເຖິງ: ແມ່ນ້ຳ.
“Nội” (內) ໝາຍເຖິງ: ໃນ (ທາງໃນ).
ເມື່ອລວມ 2 ຄຳນີ້ເຂົ້າກັນເປັນ “ຮ່າໂນ້ຍ” ໝາຍເຖິງ “ດິນແດນທີ່ຕັ້ງຢູ່ກາງແມ່ນ້ຳ” ເຊິ່ງສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງທີ່ຕັ້ງພູມສາດທີ່ພິເສດຂອງສະຖານທີ່ແຫ່ງນີ້ຄື: ຕັ້ງຢູ່ລະຫວ່າງແມ່ນ້ຳສາຍໃຫຍ່ເຊັ່ນ: ແມ່ນ້ຳຍິ (ແມ່ນ້ຳແດງ – Sông Hồng) ແລະ ແມ່ນ້ຳແທັງກວຽດ (Thanh Quyết). ຊື່ນີ້ບໍ່ພຽງແຕ່ສະແດງເຖິງລັກສະນະທໍາມະຊາດເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງມີຄວາມໝາຍທາງດ້ານຮວງຈຸ້ຍທີ່ເປັນສັນຍາລັກຂອງຄວາມອຸດົມສົມບູນ, ຄວາມສະດວກສະບາຍ ແລະ ຄວາມໝັ້ນຄົງ.
2. ຊື່ຕ່າງໆຂອງ “ຮ່າໂນ້ຍ” ໃນແຕ່ລະຍຸກສະໄໝ
ກ່ອນທີ່ຈະມີຊື່ “ຮ່າໂນ້ຍ” ດິນແດນແຫ່ງນີ້ເຄີຍມີຫຼາຍຊື່ທີ່ແຕກຕ່າງກັນ ເຊິ່ງສະທ້ອນໃຫ້ເຫັນເຖິງແຕ່ລະໄລຍະຂອງປະຫວັດສາດ:
| ຊື່ | ສະໄໝ | ຄວາມໝາຍ |
|---|---|---|
| ລອງໂດ (Long Đỗ) | ສະໄໝຈີນປົກຄອງ | “ສາຍບືມັງກອນ” ຕາມຕຳນານຂອງເທບພະເຈົ້າ ລອງໂດ (Long Đỗ) ໄດ້ປະກົດຂຶ້ນໃນເວລາທີ່ເຈົ້າເມືອງກາວບ່ຽນ (Cao Biền) ກຳລັງສ້າງເມືອງດ້າຍລາ (Đại La). |
| ຕົງບິ່ງ (Tống Bình) | ສະໄໝຕຸ່ຍ – ເດື່ອງ (Tùy – Đường) | ທີ່ຕັ້ງອຳນາດການປົກຄອງຂອງຝ່າຍເໜືອ |
| ດ້າຍລາ (Đại La) | ສະຕະວັດທີ 9 | ຊື່ເມືອງບູຮານທີ່ຖືກສ້າງຂຶ້ນໂດຍເຈົ້າເມືອງກາວບ່ຽນ (Cao Biền), ທີ່ເຈົ້າຊີວິດ ຫຼີຖາຍໂຕ (Lý Thái Tổ) ເຊິ່ງກ່າວເຖິງໃນເວລາຍ້າຍເມືອງຫຼວງ. |
| ທັງລອງ (Thăng Long) | ປີ 1010 | “ມັງກອນຂຶ້ນສູ່ທ້ອງຟ້າ” ແມ່ນຊື່ທີ່ເຈົ້າຊີວິດ ຫຼີຖາຍໂຕ (Lý Thái Tổ) ຕັ້ງໃຫ້ເມື່ອຍ້າຍນະຄອນຫຼວງຈາກ ຮວາລື (Hoa Lư) ມາທີ່ ດ້າຍລາ (Đại La). |
| ດົງໂດ (Đông Đô) | ສະໄໝ ໂຮ່ກຸຍລີ (Hồ Quý Ly) | “ນະຄອນຫຼວງທາງທິດຕາເວັນອອກ” – ແຍກອອກຈາກ ນະຄອນຫຼວງທາງທິດຕາເວັນຕົກ (ແທັງຮວາ (Thanh Hóa)). |
| ຮ່າໂນ້ຍ (Hà Nội) | ແຕ່ປີ 1831 ຈົນຮອດປະຈຸບັນ | “ດິນແດນກາງແມ່ນ້ຳ” ຊື່ ເອີ້ນທາງການຂອງແຂວງ ແລະ ເມືອງ |
ແຕ່ລະຊື່ເອີ້ນລ້ວນແຕ່ຕິດພັນກັບເຫດການປະຫວັດສາດໃດໜຶ່ງ, ລາຊະວົງໃດໜຶ່ງ ແລະ ຄວາມມຸ່ງຫວັງໃດໜຶ່ງຂອງຊົນຊາດຫວຽດ.
ບົດອ່ານເພີ່ມເຕີມກ່ຽວກັບ: ຄວາມເປັນມາ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງເພງຊາດຫວຽກນາມ
3. ທັງລອງ – ຮ່າໂນ້ຍ: ສັນຍາລັກຂອງນະຄອນຫຼວງພັນປີ
ໃນບັນດາຊື່ທັງໝົດ, “ທັງລອງ” ອາດຈະແມ່ນຊື່ທີ່ຖືກກ່າວເຖິງຫຼາຍທີ່ສຸດເມື່ອເວົ້າເຖິງຮ່າໂນ້ຍ. ໃນປີ ຄ.ສ. 1010, ເຈົ້າຊີວິດ ຫຼີຖາຍໂຕ (Lý Thái Tổ) ໄດ້ອອກລັດຊະການຍົກຍ້າຍນະຄອນຫຼວງ, ເລືອກເອົາເມືອງ ດ້າຍລາ (Đại La) ເປັນເມືອງຫຼວງໃໝ່ ແລະ ປ່ຽນຊື່ເປັນ “ທັງລອງ” ໝາຍເຖິງ “ມັງກອນບິນຂຶ້ນ”. ອີງຕາມຕຳນານ, ເມື່ອເຮືອຂອງເຈົ້າຊີວິດທຽບທ່າໄດ້ມີມັງກອນຄຳບິນຂຶ້ນສູ່ທ້ອງຟ້າ – ເຊິ່ງຖືວ່າເປັນລາງດີທີ່ບົ່ງບອກເຖິງຄວາມຈະເລີນຮຸ່ງເຮືອງ.
ຊື່ “ທັງລອງ” ບໍ່ພຽງແຕ່ມີຄວາມໝາຍທາງດ້ານຄວາມເຊື່ອເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງສະແດງໃຫ້ເຫັນເຖິງຄວາມມຸ່ງມາດປາດຖະໜາທີ່ຈະກ້າວຂຶ້ນ ແລະ ພັດທະນາຂອງຊາດ. ໃນຕະຫຼອດເກືອບ 800 ປີ “ທັງລອງ” ແມ່ນສູນກາງທາງດ້ານການເມືອງ ແລະ ວັດທະນະທໍາຂອງລາຊະວົງ ຫຼີ, ເຈີ່ນ, ເລ , ຫງວຽນ (Lý, Trần, Lê, Nguyễn).
ປະຈຸບັນນີ້, ເຖິງ “ຮ່າໂນ້ຍ” ຈະແມ່ນຊື່ເອີ້ນຢ່າງເປັນທາງການ ແລະ ບໍ່ໄດ້ເອີ້ນ “ທັງລອງ” ອີກແລ້ວກໍ່ຕາມ ແຕ່ຊື່ “ທັງລອງ” ກໍ່ຍັງຖືກນໍາໃຊ້ຢູ່ໃນບັນດາພາກສ່ວນ, ແລະ ສະຖານທີ່ຕ່າງໆເຊັ່ນ: ກຳແພງພະລາຊະວັງທັງລອງ, ມະຫາວິທະຍາໄລທັງລອງ, ຖະໜົນທັງລອງ ເພື່ອເປັນລະນຶກເຖິງຄວາມຊົງຈໍາທາງປະຫວັດສາດ.
ຮຽນຄຳສັບກ່ຽວກັບ: ສະຖານທີ່ໃນພາສາຫວຽດ 👈ທີ່ນີ້ໄດ້
4. ຮ່າໂນ້ຍ – ບ່ອນເຕົ້າໂຮມຂອງແມ່ນໍ້າລຳເຊ ແລະ ວັດທະນະທໍາ
ຊື່ “ຮ່າໂນ້ຍ” ບໍ່ພຽງແຕ່ສະທ້ອນເຖິງທີ່ຕັ້ງພູມສາດ – ພື້ນທີ່ດິນທີ່ຕັ້ງຢູ່ລະຫວ່າງກາງຂອງບັນດາສາຍນໍ້າຕ່າງໆ ແຕ່ຍັງສະແດງເຖິງຄວາມສະໜິດຕິດພັນກັນລະຫວ່າງຄົນ ແລະ ທໍາມະຊາດ. ແມ່ນໍ້າແດງ (Sông Hồng), ແມ່ນໍ້າໂຕລິກ ( Sông Tô Lịch), ບຶງເຕີຍ (hồ Tây), ບຶງຮວ່ານກຽມ (hồ Hoàn Kiếm)… ລ້ວນແຕ່ແມ່ນສັນຍາລັກທີ່ຕິດພັນກັບຊີວິດການເປັນຢູ່ຂອງຊາວຮ່າໂນ້ຍ.
ຍ້ອນທີ່ຕັ້ງທີ່ “ຢູ່ກາງແມ່ນໍ້າ” ນັ້ນຈຶ່ງເຮັດໃຫ້ ຮ່າໂນ້ຍ ກາຍເປັນບ່ອນຄ້າຂາຍ, ພັດທະນາ ແລະ ເປັນສູນກາງເຊື່ອມຕໍ່ບັນດາພາກພື້ນຕ່າງໆ. ດ້ວຍເຫດນັ້ນ, ວັດທະນະທຳຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ຈຶ່ງມີລັກສະນະກວມລວມ, ທັງສະຫງ່າງາມ, ທັງຫຼາກຫຼາຍຮູບ, ທັງເກົ່າແກ່ ແລະ ທັນສະໄໝ.
5. ຮ່າໂນ້ຍໃນຄວາມຮັບຮູ້ຂອງຄົນຫວຽດ
ສຳລັບຊາວຫວຽດ ຊື່ “ຮ່າໂນ້ຍ” ບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນສະຖານທີ່ແຫ່ງໜຶ່ງເທົ່ານັ້ນ ແຕ່ຍັງແມ່ນສັນຍາລັກຂອງນະຄອນຫຼວງ, ເປັນຫົວໃຈຂອງຊາດ. ຮ່າໂນ້ຍ ຕິດພັນກັບບັນດາຄຸນຄ່າຕ່າງໆເຊັ່ນ:
ດ້ານປະຫວັດສາດ: ເປັນບ່ອນຈາລຶກບັນດາລາຊະວົງ, ການຕໍ່ສູ້ຕ້ານການຮຸກຮານ, ແລະ ເຫດການປະຫວັດສາດສໍາຄັນຕ່າງໆໄວ້.
ດ້ານວັດທະນະທຳ: ເປັນບ່ອນເກັບມ້ຽນມູນເຊື້ອອັນລ້ຳຄ່າຂອງຊາດ, ນັບຕັ້ງແຕ່ການຂັບລຳ (ca trù), ລະຄອນພື້ນເມືອງ (chèo), ຈົນເຖິງອາຫານ ແລະ ສະຖາປັດຕະຍະກຳຕ່າງໆ.
ທາງດ້ານຈິດໃຈ: ເປັນບ່ອນທີ່ເຮັດໃຫ້ນຶກເຖິງບ້ານເກີດເມືອງນອນ, ເຮັດໃຫ້ເຮົາຢາກກັບຄືນມາອີກ ແລະ ເປັນບ່ອນເລີ່ມຕົ້ນຊີວິດໃໝ່ຂອງຫຼາຍໆຮຸ່ນຄົນ.
6. ສະຫຼຸບ
ຊື່ເອີ້ນ “ຮ່າໂນ້ຍ” ແມ່ນສູນລວມຂອງປະຫວັດສາດ, ພູມສາດ ແລະ ວັດທະນະທຳຫວຽດນາມ. ນັບຕັ້ງແຕ່ຊື່ ລອງໂດ (Long Đỗ), ດ້າຍລາ (Đại La), ທັງລອງ (Thăng Long) ຈົນເຖິງ ຮ່າໂນ້ຍ (Hà Nội) – ແຕ່ລະຊື່ເອີ້ນລ້ວນແຕ່ໄດ້ຮັບການບັນທຶກເປັນບົດໜຶ່ງໄວ້ໃນປຶ້ມປະຫວັດສາດພັນປີ. ສຳລັບຜູ້ຮຽນພາສາຫວຽດ, ການເຂົ້າໃຈຢ່າງຈະແຈ້ງກ່ຽວກັບຄວາມໝາຍຂອງ ຮ່າໂນ້ຍ ຈະຊ່ວຍໃຫ້ທ່ານຮັກໃນພາສາ, ຜູກພັນກັບປະຊາຊົນ ແລະ ປະເທດຫວຽດນາມຫຼາຍຂຶ້ນ.
ຖ້າທ່ານເຫັນວ່າບົດຄວາມນີ້ເປັນປະໂຫຍດ, ທ່ານສາມາດແບ່ງປັນກັບຫມູ່ເພື່ອນຂອງທ່ານໄດ້ຮຽນນຳເດີ. ຂໍຂອບໃຈ!🙏🙏🙏
